Hazreti Ömer (Radıyallâhu Anh)’dan rivayete göre Efendimiz (Sallallâhu Aleyhi ve Sellem):
"Ramazan-ı şerifte Allah-u Te’âlâ'yı zikreden affedilmiştir. Onda bir şey isteyen ise hüsrana uğramaz." buyurdu. (Beyhakî, Şu’abu’l-îman, No:3355, 5/235-236; Ali el-Müttakî, Kenzü’l-ummâl: 8/464, No:23676, Heysemî, Mecma’u'z-zevâid:3/143)
Âişe (Radıyallahu Anha)’dan rivayet edildiği üzere Rasûlüllâh (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur:
“(Ramazânda her kim) tehlîl yahut tesbîh veya tekbîr getirecek olursa, (gün, gece) perde(si)yle örtününceye kadar sevabını yazmak üzere onları yetmişbin melek karşılar.” (Beyhakî, Şu’abu’l-îmân, no:3319, 5/212-213, İbni Adiyy, el-Kâmil, 2/547-548, Zehebî, el-Mîzân, 1/391, Süyûtî, ed-Dürrü’l-mensûr,1/437; Ali el-Müttakî, Kenzü’l-ummâl, no:23630, 8/455)
Bu hadîs-i şerîf ve rivayetlerden anlaşıldığına göre; ramazân-ı şerîfte yapılan zikir, diğer aylarda yapılanlara göre kat kat faziletlidir. Ancak bu rivayetlerdeki zikirler:
"سُبْحَانَ اللَّهِ وَالْحَمْدُ لِلَّهِ وَلَا اِلَهَاِلَّااللَّهُ،وَاللَّهُاَكْبَرُ."
şeklinde toplanmaktadır ki bu zikirlerin, Allâh-u Te’âlâ’nın en çok sevdiği kelamlar olduğuna ve her gün yüz kere okunmasının faziletine dair bir çok sahih hadîs-i şerîf mevcuttur.
RAMAZÂN-I ŞERÎFİN HER ON GÜNÜNÜN ZİKRİ
Ebû Hureyre (Radıyallâhu Anh)’dan rivâyet edilen:
“Ramazan ayının evveli büyük bir rahmettir, ortası tam bir mağfirettir, sonu ise cehennemden azattır.” hadîs-i şerîfinden dolayı olsa gerektir ki âlimlerimiz, her biri yüzer kere okunmak üzere:
İlk on günde:
"يَا اَرْحَــــمَالرَّاحِمِيــــــنَ"
“Ey acıyanların en merhametlisi!”
İkinci on günde:
"يَا غَفَّــــــــارَالذُّنُــــوبِ"
“Ey tüm günahları çokça bağışlayan!”
Üçüncü on günde:
"يَا مُعْـتِـــــقَالـرِّقَــــابِ"
“Ey boyunları (cehennemden) âzâd eden!” zikirlerini okumayı müstehap görmüşlerdir.
RAMAZÂN-I ŞERÎFTE CÖMERTLİK
İbni Mes’ûd (Radıyallâhu Anh)dan rivayet edilen bir hadîs-i şerîfte Rasûlüllâh (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur:
“Size mübarek ramazan ayı geldi. Öyle ise onda (güzel) niyet hazırlayın ve onda harcamayı bol yapın.” (Deylemî, Firdevs; Ali el-Müttakî, Kenzü’l-ummâl)
Damra ibni Habîb ve Râşid ibni Sa’d (Radıyallâhu Anhümâ)dan rivayet edilen bir hadîs-i şerîfte Rasûlüllâh (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur:
“O (ramazân-ı şerîf ayı)nda harcamalarda genişlik yapın. Zira şühesiz ki ondaki harcama, Allâh-u Te’âlâ yolundaki infak gibidir.” (Ali el-Müttakî, Kenzü’l-ummâl)
Bu hadîs-i şerîflerde geçen harcamalardan maksat, iftar ve sahurda yemek ve yedirmek için yapılan masraflardır ki, bunların hepsi Allâh-u Te’âlâ uğrunda hayra verilen yardımlardan sayılmaktadır.
Ancak fakirler yiyecek bir şey bulamazken, zenginlerin mükellef sofralar kurmak için yaptıkları abartılı harcamalar, israfa kaçacağından dolayı bu müjdeye dâhil olmaz. Ayrıca zenginlerin çağırılıp, fakirlerin istenmediği ziyafetlerde de Allâh-u Te’âlâ’nın rızası ve sevabı bulunmaz.
RAMAZÂN-I ŞERÎFTE İFTAR DUALARI
Oruçlunun iftar vakti duası kabul olunacağından, o saatte dua etmesi de sünnettir. Nitekim:
İbni Ömer (Radıyallâhu Anhümâ)dan rivayet edildiğine göre, “Rasûlüllâh (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) iftar ederken:
ذَهَبَ الظَّمَأُوَابْتَلَّتِالْعُرُوقُوَثَبَتَاْلاَجْرُاِنْشَاءَاللّٰهُ
‘Susuzluk gitti, damarlar ıslandı, inşâallâh ecir sabit oldu’ derdi.” (Ebû Dâvûd)
Mu’âz ibni Zühre (Radıyallâhu Anh)dan rivayete göre, “Rasûlüllâh (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) iftar ettiğinde:
الَلَّهُمَّ لَكَصُمْتُوَعَلَىرِزْقِكَاَفْطَرْتُ
“Ey Allâh! Senin için oruç tuttum ve senin rızkınla iftar ettim” derdi.” (Ebû Dâvûd)
İbni Abbas (Radıyallahu Anhümâ)dan gelen rivayette ise Rasûlüllâh (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) iftar vakti şöyle dua ederdi:
اَللَّهُمَّ لَكَصُمْناَوَعَلَىرِزْقِكَاَفْطَرْناَفَتَقَبَّـــلْمِنَّااِنَّكَاَنْتَالسّــَمِيعُالْعَـــلِيمُ
“Ey Allâh! Senin için oruç tuttuk. Rızkınla iftar ettik. Öyleyse bizden kabul et, çünkü ziyade işiten ve hakkıyla bilen Sensin, ancak Sen!” (Nevevî, el-Ezkâr)
Enes (Radıyallâhu Anh)dan rivayet edilen bir hadîs-i şerîfte Rasûlüllâh (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur:
“Herhangi bir Müslüman oruç tutar da, iftar anında:
يَا عَظِيمُيَاعَظِيمُاَنْتَاِلٰهِىلٰااِلٰهَغَيْرُكَاغْفِرْلِىالذَّنْبَالْعَظِيمَفَاِنَّهُلَايَغْفِرُالذَّنْبَالْعَظِيمَاِلاَّالْعَظِيمُ
‘Ey büyük (Allah)! Ey büyük (Allah)! Benim ilâhım ancak Sensin. Senden başka hiçbir ilâh yoktur.
Benim için büyük günahlarımı bağışla, zira şu muhakkak ki büyük günahı (Senin gibi) Büyükten başkası mağfiret edemez’ derse, mutlaka annesinin, kendisini doğurduğu gündeki gibi günahlarından sıyrılır.
Bunu çocuklarınıza öğretin, zira muhakkak bu, Allâh-u Te’âlâ’nın ve Rasûlü’ nün sevdiği bir kelimedir. Allâh-u Te’âlâ bununla (dua edenin) dünya ve âhiret işlerini yoluna koyar.” (İbni Asâkir; Ali el-Müttakî, Kenzü’l-ummâl)
Abdullâh ibn-i Amr ibn-i Âs (Radıyallâhu Anhümâ) iftar açarken şu duayı yapardı:
الَلَّهُمَّ اِنىِّاَسْأَلُكَبِرَحْمَتِكَالَّتِىوَسِعَتْكُلَّشَىْءٍاَنْتَغْـــــفِرَلىِذُنُـــوبِى
“Ey Allâh! Her şeyi kaplayan rahmetinle benim için günahlarımı bağışlamanı diliyorum.” (İbni Mâce)
Ebu’l-Âliye (Radıyallâhu Anh) şöyle demiştir: İftar vakti her kim:
اَلْحَمْدُ ِللَّهِالَّذِىعَلاَفَقَهَرَوَاْلحَمْدُِللَّهِالَّذِىنَظَرَفَخَبَرَوَالْحَمْدُِللَّهِالَّذِىمَلَكَفَقَدَرَوَالْحَمْدُِللَّهِالَّذِىيُحْيِىالْمَوْتٰى
“Bütün hamdler, yüce olan ve kahreden(; dilediğini zorla da olsa yaptıran) Allâh-u Te’âlâ’ya mahsustur.
Bütün hamdler, (her şeyi) görüp bilen Allâh-u Te’âlâ’ya aittir.
Bütün hamdler, (her şeye) sahip olan ve gücü yeten Allâh-u Te’âlâ’ya mahsustur.
Bütün hamdler, ölüleri dirilten Allâh-u Te’âlâ’ya mahsustur” derse, anasının onu doğurduğu günkü gibi günahlarından çıkar. (Abdülkadir-i Geylânî, el-Ğunye)
Artık bunca müjdeyi duyan oruçlu kul, oruç saatlerini, özellikle de günahlarının dahi yazılmadığı iftara yakın anlarını zikir ve dua ile değerlendirmelidir. Nitekim:
Enes (Radıyallâhu Anh)dan rivayet edilen bir hadîs-i şerîfte Rasûlüllâh (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur:
“Şüphesiz ki Allâh-u Azze ve Celle hafeza (yazıcı) meleklerine: ‘Oruçlu kullarıma ikindiden sonra bir günah yazmayın’ diye vahyeder.” (Ali el-Müttakî, Kenzü’l-ummâl)
İFTARIN SÜNNETLERİ
İftarı hurmayla açmak sünnettir. Nitekim Selman ibni Âmir (Radıyallâhu Anh)dan rivayet edilen bir hadîs-i şerîfte Rasûlüllâh (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur:
“Sizin biriniz oruçluysa, hurmayla iftar etsin, hurma bulamazsa, suyla iftar etsin. Çünkü su, temizleyicidir(; susuzluğu giderir ve mideyi yıkar).” (Tirmizî; İbn-i Mâce; Ebû Dâvûd)
Enes ibni Mâlik (Radıyallâhu Anh) şöyle demiştir:
“Rasûlüllâh (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) namaz kılmadan önce yaş hurmayla iftar ederdi, yaş hurma bulamazsa, kuru hurmayla iftar ederdi. O da yoksa birkaç yudum su içerdi.” (Ebû Dâvûd)
RAMAZÂN-I ŞERÎFTE İFTAR VERMEK
Aç doyurmak, her zaman büyük sevap kazandırmaktaysa da, özellikle ramazân-ı şerîf ayında iftar vermek, iftar verilen kişilerin sevabının bir katını iftar açtırana kazandırmaktadır.
Ayrıca günahların bağışlanması, boyunların cehennemden âzâd olunması, kalp yumuşaklığı, Allâh rızası için ağlayabilme ve Kadir Gecesi Cebrâîl (Aleyhisselâm) ile musâfahalaşma gibi bir çok fazilet bahşeder. Bu husustaki hadîs-i şerîfleri zikredecek olursak:
Hâlid el-Cühenî (Radıyallâhu Anh)dan rivayet edilen bir hadîs-i şerîfte Rasûl-ü Ekrem (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu:
"Her kim, bir oruçluya iftar yemeği yedirirse, kendisine onun sevabı kadar bir sevap vardır. Şu kadar var ki, oruçlunun ecrindende hiç bir şey eksiltilmez."(Tirmizî, Savm)
Selmân-ı Fârisî (Radıyallâhu Anh)dan rivayet edilen bir hadîs-i şerîfte Rasûlüllâh (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur:
"Her kim, o (ramazan ayı)nda bir oruçluyu iftar ettirirse, günahlarına mağfiret ve boynunun cehennemden kurtulmasına vesile olur. Bir de oruçlunun mükâfatından bir şey eksiltilmeksizin, iftar ettirene de onun bir misli verilir.
Allâh-u Te’âlâ, bir yudum süt veya su ile oruçluyu iftar ettirene de bu sevabı verir. Bir oruçluyu doyurana Allâh-u Te’âlâ, benim havzımdan öyle bir şerbet içirir ki, cennete girinceye kadar bir daha susamaz.”(İbni Huzeyme)
Ebû Sa’îd (Radıyallâhu Anh)dan rivayet edilen bir hadîs-i şerîfte Rasûlüllâh (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur:
“Hangi bir Müslüman diğer bir Müslümanı çıplaklığından dolayı giydirirse, Allâh-u Te’âlâ onu cennetin yeşil renkli ince ipeklerinden giydirir.
Hangi bir Müslüman diğer bir Müslümanı açlığından dolayı yedirirse, Allâh-u Te’âlâ ona cennet meyvelerinden yedirir.
Hangi bir Müslüman diğer bir Müslümanı susuzluğu yüzünden içirirse, Allâh-u Te’âlâ ona damgalı cennet şarabından içirir.” (Ebû Dâvûd)
Ancak bu faziletlere erişebilmek için, iftar ettirenin kazancının helâlden olması şartı vardır. Nitekim Selmân (Radıyallâhu Anh)dan rivayet edilen bir hadîs-i şerîfte Rasûlüllâh (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur:
“Her kim ramazân-ı şerîf ayında helâl bir kazançtan oruçluyu iftar ettirirse, ramazân-ı şerîfin bütün gecelerinde melekler ona salât eder ve Cebrâîl (Aleyhisselâm) Kadir Gecesi onunla musâfaha eder. Cebrâîl (Aleyhisselâm) kiminle musâfaha ederse, onun kalbi yumuşar ve gözyaşı çoğalır.” (İbnü Ebi'd-dünya, Fedâil-ü şehr-i ramazân)
Ziyafetinde iftar açtığı kimselere dua etmesi de sünnettir. Nitekim Enes (Radıyallâhu Anh)dan rivayet edildiğine göre, Rasûlüllâh (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) Sa’d ibn-i Ubâde (Radıyallâhu Anh)ın ziyafetinde ekmek ve zeytinyağı yedikten sonra:
"اَفْطَرَ عِنْدَكُمُالصَّائِمُونَوَاَكَلَطَعَامَكُمُاْلاَبْرَارُوَصَلَّتْعَلَيْكُمُالْمَلآئِكَةُ."
“Yanınızda oruçlular iftar etsin, yemeğinizi iyiler yesin ve melekler size salât etsin” diye duada bulunmuştur. (Ebû Dâvûd)
RAMAZÂN-I ŞERÎFTE İSTİĞFÂR
İbni Abbâs (Radıyallâhu Anhümâ)dan rivayet edilen bir hadîs-i şerîfte Rasûllüllah (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur:
“Muhakkak ki ramazânda, gecenin ilk üçte birinden ya da son üçte birinden sonra bir münâdî:
‘Dilekte bulunan bir isteyici yok mu ki (ona isteği) verilsin? Bağışlanmak isteyip de istiğfarda bulunan yok mu ki kendisi için (günahları) bağışlansın?
Dönüş yapan bir tövbe edici yok mu ki Allâh-u Te’âlâ onun tövbesini kabul etsin’ diye nida eder.” (Beyhakî, Şu’abu’l-îmân)
Bu hadîs-i şerîf, ramazân-ı şerîf ayında tevbe ve istiğfârda bulunanların mutlaka bağışlanacaklarını bildirmekle beraber, ilaveten kabul saatlerine işaret etmektedir.
İbni Abbas (Radıyallâhu Anhümâ)dan rivayet edilen bir hadîs-i şerîfte şöyle buyrulmuştur:
“Her kim receb, şaban ve ramazanda, öğlen ikindi arası:
“أَسْتَغْفِرُ اللّٰهَالْعَظِيمَالَّذ۪ي لٰااِلٰهَاِلَّاهُوَالْحَيَّالْقَيُّومَوَأَتُوبُاِلَيْهِتَوْبَةَعَبْدٍظَالِمٍلِنَفْسِهِلَايَمْلِكُلِنَفْسِهِضَرًّاوَلَانَفْعًاوَلَامَوْتًاوَلَاحَيَاةًوَلَانُشُورًا.”
‘Kendisinden başka hiçbir ilah bulunmayan, Hayy ve Kayyum olan O büyük Allâh-u Te’âlâ’dan mağfiret talep ederim.
Kendisi hakkında ne bir zarara ne de bir faydaya, ne ölüme, ne de yaşamaya ve ne de dirilmeye malik olmayan, (günahlar işleyerek) kendisine zulmetmiş bir kulun tevbe-siyle O’na tevbe ederim’ derse, Allâh-u Te’âlâ (o kişinin sevab ve günahlarını yazmakla görevli) iki meleğe:
‘Bu kulun amel defterindeki günahlarıyla alâkalı yazıları yakın!’ diye vahyeder.” (Safûrî, Nüzhetü’l mecâlis, 1/140)
İstiğfarın bir çok sîğası varsa da evlâ olan “Seyyidü’l-istiğfâr (istiğfarların efendisi)” denilen sîğa ile yapılmasıdır.
Nitekim Şeddâd ibni Evs (Radıyallâhu Anh)ın rivayet ettiği bir hadîs-i şerîfte Rasûlüllâh (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur:
“Seyyidü’l-istiğfâr şudur:
“اَللَّهُمَّ اَنْتَرَبِّيلاَاِلَهَاِلاَّ اَنْتَ خَلَقْتَنِيوَاَناَعَبْدُكَ وَ اَناَعلَىعَهْدِكَوَوَعْدِكَماَاسْتَطَعْتُ. أَبُوءُ لَكَ بِنِعْمَتِكَ عَلَيَّ وَأَبُوءُ لَكَ بِذَنْبِى فاَغْفِرْلِى فَإِنَّهُ لاَيَغْفِرُالذُّنُوبَ اِلاَّ اَنْتَ. أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ ماَ صَنَعْتُ.”
‘Ey Allah’ım! Benim Rabb’im ancak Sensin. Senden başka hiçbir ilah yoktur. Beni Sen yarattın. Ben Senin kulunum. Ben gücümün yettiği kadar Senin ahdin ve va’din (sözün ve müjden) üzere sâbitim.
‘Ben yaptığım şeylerin şerrinden Sana sığınıyorum. Ben, Senin ihsan ettiğin nimetlerini itiraf ediyor, günahlarımı da itiraf ediyorum. Öyleyse beni mağfiret eyle! Şu muhakkak ki, günahları Senden başkası bağışlayamaz. ’
İnsan akşama girerken bu duâyı okuduğu zaman, o gece ölürse cennete girer yahut cennet ehlinden olur.
Bu duâyı sabaha girerken okuduğu zaman da, o günde ölürse, o da cennet ehlindendir.”(Buhârî; Ebû Dâvûd; İbni Mâce)
Bu ayda çokça yapılması emredilen zikirlerin en üstünü, kelime-i şehâdet zikri ile istiğfardır. Nitekim Selmân-ı Fârisî (Radıyallâhu Anh)dan rivayet edildiğine göre, Efendimiz (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) şabân-ı şerifin son günü yapmış olduğu bir konuşmasında şöyle buyurmuştur:
“O hâlde, onda dört hasleti çoğaltın, bunların ikisiyle Rabbinizi razı edersiniz, diğer ikisine de mutlaka muhtaçsınız. Rabbinizi, kendisiyle razı edeceğiniz iki haslet:
لٰا اِلٰهَاِلَّااللّٰهُLâ ilâhe illallâh şehâdeti ve istiğfârdır.” (İbni Huzeme)
En ufak bir rızası dahi cennetten ve tüm nimetlerinden değerli olan Allâh-u Te’âlâ’nın rızasını kazanmak için bu mübarek ayda kelime-i şehâdet zikriyle istiğfârı çok yapmalıyız.
Rasûlüllâh Efendimiz (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) gibi geçmişi geleceği bağışlanmış bir zâtın bile günde yüz kere istiğfar ettiği düşünülürse, ya bizim gibilerin ne kadar istiğfar etmesi gerekir!!!
"Ramazan-ı şerifte Allah-u Te’âlâ'yı zikreden affedilmiştir. Onda bir şey isteyen ise hüsrana uğramaz." buyurdu. (Beyhakî, Şu’abu’l-îman, No:3355, 5/235-236; Ali el-Müttakî, Kenzü’l-ummâl: 8/464, No:23676, Heysemî, Mecma’u'z-zevâid:3/143)
Âişe (Radıyallahu Anha)’dan rivayet edildiği üzere Rasûlüllâh (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur:
“(Ramazânda her kim) tehlîl yahut tesbîh veya tekbîr getirecek olursa, (gün, gece) perde(si)yle örtününceye kadar sevabını yazmak üzere onları yetmişbin melek karşılar.” (Beyhakî, Şu’abu’l-îmân, no:3319, 5/212-213, İbni Adiyy, el-Kâmil, 2/547-548, Zehebî, el-Mîzân, 1/391, Süyûtî, ed-Dürrü’l-mensûr,1/437; Ali el-Müttakî, Kenzü’l-ummâl, no:23630, 8/455)
Bu hadîs-i şerîf ve rivayetlerden anlaşıldığına göre; ramazân-ı şerîfte yapılan zikir, diğer aylarda yapılanlara göre kat kat faziletlidir. Ancak bu rivayetlerdeki zikirler:
"سُبْحَانَ اللَّهِ وَالْحَمْدُ لِلَّهِ وَلَا اِلَهَاِلَّااللَّهُ،وَاللَّهُاَكْبَرُ."
şeklinde toplanmaktadır ki bu zikirlerin, Allâh-u Te’âlâ’nın en çok sevdiği kelamlar olduğuna ve her gün yüz kere okunmasının faziletine dair bir çok sahih hadîs-i şerîf mevcuttur.
RAMAZÂN-I ŞERÎFİN HER ON GÜNÜNÜN ZİKRİ
Ebû Hureyre (Radıyallâhu Anh)’dan rivâyet edilen:
“Ramazan ayının evveli büyük bir rahmettir, ortası tam bir mağfirettir, sonu ise cehennemden azattır.” hadîs-i şerîfinden dolayı olsa gerektir ki âlimlerimiz, her biri yüzer kere okunmak üzere:
İlk on günde:
"يَا اَرْحَــــمَالرَّاحِمِيــــــنَ"
“Ey acıyanların en merhametlisi!”
İkinci on günde:
"يَا غَفَّــــــــارَالذُّنُــــوبِ"
“Ey tüm günahları çokça bağışlayan!”
Üçüncü on günde:
"يَا مُعْـتِـــــقَالـرِّقَــــابِ"
“Ey boyunları (cehennemden) âzâd eden!” zikirlerini okumayı müstehap görmüşlerdir.
RAMAZÂN-I ŞERÎFTE CÖMERTLİK
İbni Mes’ûd (Radıyallâhu Anh)dan rivayet edilen bir hadîs-i şerîfte Rasûlüllâh (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur:
“Size mübarek ramazan ayı geldi. Öyle ise onda (güzel) niyet hazırlayın ve onda harcamayı bol yapın.” (Deylemî, Firdevs; Ali el-Müttakî, Kenzü’l-ummâl)
Damra ibni Habîb ve Râşid ibni Sa’d (Radıyallâhu Anhümâ)dan rivayet edilen bir hadîs-i şerîfte Rasûlüllâh (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur:
“O (ramazân-ı şerîf ayı)nda harcamalarda genişlik yapın. Zira şühesiz ki ondaki harcama, Allâh-u Te’âlâ yolundaki infak gibidir.” (Ali el-Müttakî, Kenzü’l-ummâl)
Bu hadîs-i şerîflerde geçen harcamalardan maksat, iftar ve sahurda yemek ve yedirmek için yapılan masraflardır ki, bunların hepsi Allâh-u Te’âlâ uğrunda hayra verilen yardımlardan sayılmaktadır.
Ancak fakirler yiyecek bir şey bulamazken, zenginlerin mükellef sofralar kurmak için yaptıkları abartılı harcamalar, israfa kaçacağından dolayı bu müjdeye dâhil olmaz. Ayrıca zenginlerin çağırılıp, fakirlerin istenmediği ziyafetlerde de Allâh-u Te’âlâ’nın rızası ve sevabı bulunmaz.
RAMAZÂN-I ŞERÎFTE İFTAR DUALARI
Oruçlunun iftar vakti duası kabul olunacağından, o saatte dua etmesi de sünnettir. Nitekim:
İbni Ömer (Radıyallâhu Anhümâ)dan rivayet edildiğine göre, “Rasûlüllâh (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) iftar ederken:
ذَهَبَ الظَّمَأُوَابْتَلَّتِالْعُرُوقُوَثَبَتَاْلاَجْرُاِنْشَاءَاللّٰهُ
‘Susuzluk gitti, damarlar ıslandı, inşâallâh ecir sabit oldu’ derdi.” (Ebû Dâvûd)
Mu’âz ibni Zühre (Radıyallâhu Anh)dan rivayete göre, “Rasûlüllâh (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) iftar ettiğinde:
الَلَّهُمَّ لَكَصُمْتُوَعَلَىرِزْقِكَاَفْطَرْتُ
“Ey Allâh! Senin için oruç tuttum ve senin rızkınla iftar ettim” derdi.” (Ebû Dâvûd)
İbni Abbas (Radıyallahu Anhümâ)dan gelen rivayette ise Rasûlüllâh (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) iftar vakti şöyle dua ederdi:
اَللَّهُمَّ لَكَصُمْناَوَعَلَىرِزْقِكَاَفْطَرْناَفَتَقَبَّـــلْمِنَّااِنَّكَاَنْتَالسّــَمِيعُالْعَـــلِيمُ
“Ey Allâh! Senin için oruç tuttuk. Rızkınla iftar ettik. Öyleyse bizden kabul et, çünkü ziyade işiten ve hakkıyla bilen Sensin, ancak Sen!” (Nevevî, el-Ezkâr)
Enes (Radıyallâhu Anh)dan rivayet edilen bir hadîs-i şerîfte Rasûlüllâh (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur:
“Herhangi bir Müslüman oruç tutar da, iftar anında:
يَا عَظِيمُيَاعَظِيمُاَنْتَاِلٰهِىلٰااِلٰهَغَيْرُكَاغْفِرْلِىالذَّنْبَالْعَظِيمَفَاِنَّهُلَايَغْفِرُالذَّنْبَالْعَظِيمَاِلاَّالْعَظِيمُ
‘Ey büyük (Allah)! Ey büyük (Allah)! Benim ilâhım ancak Sensin. Senden başka hiçbir ilâh yoktur.
Benim için büyük günahlarımı bağışla, zira şu muhakkak ki büyük günahı (Senin gibi) Büyükten başkası mağfiret edemez’ derse, mutlaka annesinin, kendisini doğurduğu gündeki gibi günahlarından sıyrılır.
Bunu çocuklarınıza öğretin, zira muhakkak bu, Allâh-u Te’âlâ’nın ve Rasûlü’ nün sevdiği bir kelimedir. Allâh-u Te’âlâ bununla (dua edenin) dünya ve âhiret işlerini yoluna koyar.” (İbni Asâkir; Ali el-Müttakî, Kenzü’l-ummâl)
Abdullâh ibn-i Amr ibn-i Âs (Radıyallâhu Anhümâ) iftar açarken şu duayı yapardı:
الَلَّهُمَّ اِنىِّاَسْأَلُكَبِرَحْمَتِكَالَّتِىوَسِعَتْكُلَّشَىْءٍاَنْتَغْـــــفِرَلىِذُنُـــوبِى
“Ey Allâh! Her şeyi kaplayan rahmetinle benim için günahlarımı bağışlamanı diliyorum.” (İbni Mâce)
Ebu’l-Âliye (Radıyallâhu Anh) şöyle demiştir: İftar vakti her kim:
اَلْحَمْدُ ِللَّهِالَّذِىعَلاَفَقَهَرَوَاْلحَمْدُِللَّهِالَّذِىنَظَرَفَخَبَرَوَالْحَمْدُِللَّهِالَّذِىمَلَكَفَقَدَرَوَالْحَمْدُِللَّهِالَّذِىيُحْيِىالْمَوْتٰى
“Bütün hamdler, yüce olan ve kahreden(; dilediğini zorla da olsa yaptıran) Allâh-u Te’âlâ’ya mahsustur.
Bütün hamdler, (her şeyi) görüp bilen Allâh-u Te’âlâ’ya aittir.
Bütün hamdler, (her şeye) sahip olan ve gücü yeten Allâh-u Te’âlâ’ya mahsustur.
Bütün hamdler, ölüleri dirilten Allâh-u Te’âlâ’ya mahsustur” derse, anasının onu doğurduğu günkü gibi günahlarından çıkar. (Abdülkadir-i Geylânî, el-Ğunye)
Artık bunca müjdeyi duyan oruçlu kul, oruç saatlerini, özellikle de günahlarının dahi yazılmadığı iftara yakın anlarını zikir ve dua ile değerlendirmelidir. Nitekim:
Enes (Radıyallâhu Anh)dan rivayet edilen bir hadîs-i şerîfte Rasûlüllâh (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur:
“Şüphesiz ki Allâh-u Azze ve Celle hafeza (yazıcı) meleklerine: ‘Oruçlu kullarıma ikindiden sonra bir günah yazmayın’ diye vahyeder.” (Ali el-Müttakî, Kenzü’l-ummâl)
İFTARIN SÜNNETLERİ
İftarı hurmayla açmak sünnettir. Nitekim Selman ibni Âmir (Radıyallâhu Anh)dan rivayet edilen bir hadîs-i şerîfte Rasûlüllâh (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur:
“Sizin biriniz oruçluysa, hurmayla iftar etsin, hurma bulamazsa, suyla iftar etsin. Çünkü su, temizleyicidir(; susuzluğu giderir ve mideyi yıkar).” (Tirmizî; İbn-i Mâce; Ebû Dâvûd)
Enes ibni Mâlik (Radıyallâhu Anh) şöyle demiştir:
“Rasûlüllâh (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) namaz kılmadan önce yaş hurmayla iftar ederdi, yaş hurma bulamazsa, kuru hurmayla iftar ederdi. O da yoksa birkaç yudum su içerdi.” (Ebû Dâvûd)
RAMAZÂN-I ŞERÎFTE İFTAR VERMEK
Aç doyurmak, her zaman büyük sevap kazandırmaktaysa da, özellikle ramazân-ı şerîf ayında iftar vermek, iftar verilen kişilerin sevabının bir katını iftar açtırana kazandırmaktadır.
Ayrıca günahların bağışlanması, boyunların cehennemden âzâd olunması, kalp yumuşaklığı, Allâh rızası için ağlayabilme ve Kadir Gecesi Cebrâîl (Aleyhisselâm) ile musâfahalaşma gibi bir çok fazilet bahşeder. Bu husustaki hadîs-i şerîfleri zikredecek olursak:
Hâlid el-Cühenî (Radıyallâhu Anh)dan rivayet edilen bir hadîs-i şerîfte Rasûl-ü Ekrem (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu:
"Her kim, bir oruçluya iftar yemeği yedirirse, kendisine onun sevabı kadar bir sevap vardır. Şu kadar var ki, oruçlunun ecrindende hiç bir şey eksiltilmez."(Tirmizî, Savm)
Selmân-ı Fârisî (Radıyallâhu Anh)dan rivayet edilen bir hadîs-i şerîfte Rasûlüllâh (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur:
"Her kim, o (ramazan ayı)nda bir oruçluyu iftar ettirirse, günahlarına mağfiret ve boynunun cehennemden kurtulmasına vesile olur. Bir de oruçlunun mükâfatından bir şey eksiltilmeksizin, iftar ettirene de onun bir misli verilir.
Allâh-u Te’âlâ, bir yudum süt veya su ile oruçluyu iftar ettirene de bu sevabı verir. Bir oruçluyu doyurana Allâh-u Te’âlâ, benim havzımdan öyle bir şerbet içirir ki, cennete girinceye kadar bir daha susamaz.”(İbni Huzeyme)
Ebû Sa’îd (Radıyallâhu Anh)dan rivayet edilen bir hadîs-i şerîfte Rasûlüllâh (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur:
“Hangi bir Müslüman diğer bir Müslümanı çıplaklığından dolayı giydirirse, Allâh-u Te’âlâ onu cennetin yeşil renkli ince ipeklerinden giydirir.
Hangi bir Müslüman diğer bir Müslümanı açlığından dolayı yedirirse, Allâh-u Te’âlâ ona cennet meyvelerinden yedirir.
Hangi bir Müslüman diğer bir Müslümanı susuzluğu yüzünden içirirse, Allâh-u Te’âlâ ona damgalı cennet şarabından içirir.” (Ebû Dâvûd)
Ancak bu faziletlere erişebilmek için, iftar ettirenin kazancının helâlden olması şartı vardır. Nitekim Selmân (Radıyallâhu Anh)dan rivayet edilen bir hadîs-i şerîfte Rasûlüllâh (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur:
“Her kim ramazân-ı şerîf ayında helâl bir kazançtan oruçluyu iftar ettirirse, ramazân-ı şerîfin bütün gecelerinde melekler ona salât eder ve Cebrâîl (Aleyhisselâm) Kadir Gecesi onunla musâfaha eder. Cebrâîl (Aleyhisselâm) kiminle musâfaha ederse, onun kalbi yumuşar ve gözyaşı çoğalır.” (İbnü Ebi'd-dünya, Fedâil-ü şehr-i ramazân)
Ziyafetinde iftar açtığı kimselere dua etmesi de sünnettir. Nitekim Enes (Radıyallâhu Anh)dan rivayet edildiğine göre, Rasûlüllâh (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) Sa’d ibn-i Ubâde (Radıyallâhu Anh)ın ziyafetinde ekmek ve zeytinyağı yedikten sonra:
"اَفْطَرَ عِنْدَكُمُالصَّائِمُونَوَاَكَلَطَعَامَكُمُاْلاَبْرَارُوَصَلَّتْعَلَيْكُمُالْمَلآئِكَةُ."
“Yanınızda oruçlular iftar etsin, yemeğinizi iyiler yesin ve melekler size salât etsin” diye duada bulunmuştur. (Ebû Dâvûd)
RAMAZÂN-I ŞERÎFTE İSTİĞFÂR
İbni Abbâs (Radıyallâhu Anhümâ)dan rivayet edilen bir hadîs-i şerîfte Rasûllüllah (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur:
“Muhakkak ki ramazânda, gecenin ilk üçte birinden ya da son üçte birinden sonra bir münâdî:
‘Dilekte bulunan bir isteyici yok mu ki (ona isteği) verilsin? Bağışlanmak isteyip de istiğfarda bulunan yok mu ki kendisi için (günahları) bağışlansın?
Dönüş yapan bir tövbe edici yok mu ki Allâh-u Te’âlâ onun tövbesini kabul etsin’ diye nida eder.” (Beyhakî, Şu’abu’l-îmân)
Bu hadîs-i şerîf, ramazân-ı şerîf ayında tevbe ve istiğfârda bulunanların mutlaka bağışlanacaklarını bildirmekle beraber, ilaveten kabul saatlerine işaret etmektedir.
İbni Abbas (Radıyallâhu Anhümâ)dan rivayet edilen bir hadîs-i şerîfte şöyle buyrulmuştur:
“Her kim receb, şaban ve ramazanda, öğlen ikindi arası:
“أَسْتَغْفِرُ اللّٰهَالْعَظِيمَالَّذ۪ي لٰااِلٰهَاِلَّاهُوَالْحَيَّالْقَيُّومَوَأَتُوبُاِلَيْهِتَوْبَةَعَبْدٍظَالِمٍلِنَفْسِهِلَايَمْلِكُلِنَفْسِهِضَرًّاوَلَانَفْعًاوَلَامَوْتًاوَلَاحَيَاةًوَلَانُشُورًا.”
‘Kendisinden başka hiçbir ilah bulunmayan, Hayy ve Kayyum olan O büyük Allâh-u Te’âlâ’dan mağfiret talep ederim.
Kendisi hakkında ne bir zarara ne de bir faydaya, ne ölüme, ne de yaşamaya ve ne de dirilmeye malik olmayan, (günahlar işleyerek) kendisine zulmetmiş bir kulun tevbe-siyle O’na tevbe ederim’ derse, Allâh-u Te’âlâ (o kişinin sevab ve günahlarını yazmakla görevli) iki meleğe:
‘Bu kulun amel defterindeki günahlarıyla alâkalı yazıları yakın!’ diye vahyeder.” (Safûrî, Nüzhetü’l mecâlis, 1/140)
İstiğfarın bir çok sîğası varsa da evlâ olan “Seyyidü’l-istiğfâr (istiğfarların efendisi)” denilen sîğa ile yapılmasıdır.
Nitekim Şeddâd ibni Evs (Radıyallâhu Anh)ın rivayet ettiği bir hadîs-i şerîfte Rasûlüllâh (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur:
“Seyyidü’l-istiğfâr şudur:
“اَللَّهُمَّ اَنْتَرَبِّيلاَاِلَهَاِلاَّ اَنْتَ خَلَقْتَنِيوَاَناَعَبْدُكَ وَ اَناَعلَىعَهْدِكَوَوَعْدِكَماَاسْتَطَعْتُ. أَبُوءُ لَكَ بِنِعْمَتِكَ عَلَيَّ وَأَبُوءُ لَكَ بِذَنْبِى فاَغْفِرْلِى فَإِنَّهُ لاَيَغْفِرُالذُّنُوبَ اِلاَّ اَنْتَ. أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ ماَ صَنَعْتُ.”
‘Ey Allah’ım! Benim Rabb’im ancak Sensin. Senden başka hiçbir ilah yoktur. Beni Sen yarattın. Ben Senin kulunum. Ben gücümün yettiği kadar Senin ahdin ve va’din (sözün ve müjden) üzere sâbitim.
‘Ben yaptığım şeylerin şerrinden Sana sığınıyorum. Ben, Senin ihsan ettiğin nimetlerini itiraf ediyor, günahlarımı da itiraf ediyorum. Öyleyse beni mağfiret eyle! Şu muhakkak ki, günahları Senden başkası bağışlayamaz. ’
İnsan akşama girerken bu duâyı okuduğu zaman, o gece ölürse cennete girer yahut cennet ehlinden olur.
Bu duâyı sabaha girerken okuduğu zaman da, o günde ölürse, o da cennet ehlindendir.”(Buhârî; Ebû Dâvûd; İbni Mâce)
Bu ayda çokça yapılması emredilen zikirlerin en üstünü, kelime-i şehâdet zikri ile istiğfardır. Nitekim Selmân-ı Fârisî (Radıyallâhu Anh)dan rivayet edildiğine göre, Efendimiz (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) şabân-ı şerifin son günü yapmış olduğu bir konuşmasında şöyle buyurmuştur:
“O hâlde, onda dört hasleti çoğaltın, bunların ikisiyle Rabbinizi razı edersiniz, diğer ikisine de mutlaka muhtaçsınız. Rabbinizi, kendisiyle razı edeceğiniz iki haslet:
لٰا اِلٰهَاِلَّااللّٰهُLâ ilâhe illallâh şehâdeti ve istiğfârdır.” (İbni Huzeme)
En ufak bir rızası dahi cennetten ve tüm nimetlerinden değerli olan Allâh-u Te’âlâ’nın rızasını kazanmak için bu mübarek ayda kelime-i şehâdet zikriyle istiğfârı çok yapmalıyız.
Rasûlüllâh Efendimiz (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) gibi geçmişi geleceği bağışlanmış bir zâtın bile günde yüz kere istiğfar ettiği düşünülürse, ya bizim gibilerin ne kadar istiğfar etmesi gerekir!!!
