FECR süresini, okuyan büyüklerin gazabından emin olur.
Nesai, Cabir’den şöyle rivayet etti: Muaz namaz kıldırdı. Bir adam da gelip onunla namaz kıldı. Muaz namazı uzatınca, adam mescidin kenarında kılıp gitti. Muaz bunu duyunca: Adam hakkında münafık, dedi. Rasu-lullah (s.a.)’a durum ulaşınca gence sebebini sordu. Dedi ki: Ya Rasulallah! Onunla kılmak için geldim. Namazı uzattı. Ben de ayrıldım ve mescidin kenarında kendim kıldım sonra da devemi doyurdum. Rasulullah (s.a.) şöyle buyurdu: “Ey Muaz! Sen fitneye düşürücü müsün? Nerede A’lâ, Şems, Fecr ve Leyi sureleri?”
Ebû Salih’in Câbir (R.A.)den yaptığı rivayete göre:
— Muâz (R.A.) namaz kıldırırken bir adam da gelip ona uydu. Derken Muâz (R.A.) namazı uzattı. Adam da ona uymayı bıraktı ve Mescid’in bir tarafına çekilerek o namazı kendi başına kıldı. Onun böyle yaptığını öğrenen Muâz (R.A.): «O münafıktır» dedi ve gelip durumu Resûlüllaha (A.S.) arzetti. Bunun üzerine Resulü İlah (A.S.) o gene adamı çağırdı ve cemaati neden bıraktığını sordu. Adam şu cevabı verdi: «Ya Resûlellah! Gelip ona uydum ve cemaatle namaz kılmaya başladım; ama o, namazı uzattı da uzattı. Ben de ona uymaktan vazgeçtim ve Mescid’in bir köşesinde yalnız başıma kılıp devemin yemini verdim.»
Bu olaya üzülen Resûlüllah (A.S.) Efendimiz şöyle buyurdu:
«Ya Muâz! Sen fitneci misin? Neden (sebbih isme rabbike’l-a’lâ), (ve’ş-şemsi ve duhâha), (ve’l-fecri ve’lleyü izâ yeğşa) sûrelerini okumuyorsun?»
ibn Abbas (R.A.) dan merfuân yapılan rivayette, Resûlüllah (A.S.) Efendimiz şöyle buyurmuştur:
«Salih amelle ilgili hiçbir gün, Allah yanında şu günler (Zilhicce’nin ilk on günün)den daha sevimli değildir.» Bunun üzerine denildi ki:
— Ya Resûlellah! Allah yolunda cihad da mı? Efendimiz cevap verdi:
— Evet, Allah yolunda cihad da.. Ancak canıyla, malıyla cihada çıktıktan sonra bunlardan hiçbiriyle dönmeyen kişinin (ameli) müstesna..
Câbir (R.A.)den yapılan rivayete göre, Resûlüllah (A.S.) Efendimiz şöyle buyurmuştur:
«Şüphesiz ki on gün, Zilhicce’nin on günüdür. Tek gün Arefe günüdür. Çift gün ise bayram günüdür.»
FECR SURESİ NEDEN İNDİRİLMİŞTİR?
İbn Abbas’a (R.A.) göre, Utbe b. Rabi’â, Umeyye b. Halef ve Ebû Hu-zayfe b. Muğîre adlı Mekke’nin azılı kâfirleri hakkında inmiştir.
Ancak âyetin açık delâleti ve siyak ile sibakı dikkate alınınca, az-cok Allah’ı bilen, ama nankörlük edip ilâhî takdirin tecellisinden habersiz olan her kişiyle yakından ilgili -olduğu rahatlıkla anlaşılmaktadır. Zira Hakk’ı red ve inkâr eden kâfir ne Cenâb-ı Hakk’ı tanır, ne de O’nun ikram ve lût-fundan söz eder. Ancak müşrik sıfatıyla anılan Mekke’li putperestlerin azda olsa Allah hakkında bir bilgileri vardı. Kur’ân’da yer yer bu hususa değinilmektedir. O bakımdan iniş sebebinde ismi geçen müşriklerin de böylesine çarpık bir inanca sahip bulundukları söylenebilir. Bu durumda âyetin iniş sebebi bir özellik arzediyorsa da delâleti genellik ifade etmektedir.
Böylece Cenâb-ı Hakk’ın kullarına bazan rızkı genişletmesi, bazan da belli ölçüde daraltması, sözü edilen nankörlerin inanç, teslimiyet, tevekkül ve rıza derecelerini açığa çıkarmaya ve âhirette ona göre karşılık takdir etmeye yönelik bir deneme ve sınavdır. Bunun için bu âyetleri izleyen âyetlerin başında «red» anlamına gelen «kellâ» edatı getirilerek gerçeğin o nankör şaşkınların anladığı veya düşündüğü gibi olmadığı açıklanıyor. Çünkü dünya hayatında denge ve düzeni bozan Allah değil, insanlardır. Hazırlanan kaynakları yeterince değerlendirmeyen veya onları yok yere heder eden kavim ve milletler bu fiilleriyle hem kendi rızıklarını daraltırlar, hem de geleceklerini sıkıntıya sokarlar. Ormanları kesip yok eden. şehir ve kasabaları beton yığını ve insan siloları haline getirenlerin düzenli yağmur beklemeleri anlamsız olur. Denizi kirletip ondaki canlıların yaşamasına imkân bırakmayanların deniz ürününden mahrum kalmalarından sadece kendilerini sorumlu tutmaları gerekmez mi?
Nesai, Cabir’den şöyle rivayet etti: Muaz namaz kıldırdı. Bir adam da gelip onunla namaz kıldı. Muaz namazı uzatınca, adam mescidin kenarında kılıp gitti. Muaz bunu duyunca: Adam hakkında münafık, dedi. Rasu-lullah (s.a.)’a durum ulaşınca gence sebebini sordu. Dedi ki: Ya Rasulallah! Onunla kılmak için geldim. Namazı uzattı. Ben de ayrıldım ve mescidin kenarında kendim kıldım sonra da devemi doyurdum. Rasulullah (s.a.) şöyle buyurdu: “Ey Muaz! Sen fitneye düşürücü müsün? Nerede A’lâ, Şems, Fecr ve Leyi sureleri?”
Ebû Salih’in Câbir (R.A.)den yaptığı rivayete göre:
— Muâz (R.A.) namaz kıldırırken bir adam da gelip ona uydu. Derken Muâz (R.A.) namazı uzattı. Adam da ona uymayı bıraktı ve Mescid’in bir tarafına çekilerek o namazı kendi başına kıldı. Onun böyle yaptığını öğrenen Muâz (R.A.): «O münafıktır» dedi ve gelip durumu Resûlüllaha (A.S.) arzetti. Bunun üzerine Resulü İlah (A.S.) o gene adamı çağırdı ve cemaati neden bıraktığını sordu. Adam şu cevabı verdi: «Ya Resûlellah! Gelip ona uydum ve cemaatle namaz kılmaya başladım; ama o, namazı uzattı da uzattı. Ben de ona uymaktan vazgeçtim ve Mescid’in bir köşesinde yalnız başıma kılıp devemin yemini verdim.»
Bu olaya üzülen Resûlüllah (A.S.) Efendimiz şöyle buyurdu:
«Ya Muâz! Sen fitneci misin? Neden (sebbih isme rabbike’l-a’lâ), (ve’ş-şemsi ve duhâha), (ve’l-fecri ve’lleyü izâ yeğşa) sûrelerini okumuyorsun?»
ibn Abbas (R.A.) dan merfuân yapılan rivayette, Resûlüllah (A.S.) Efendimiz şöyle buyurmuştur:
«Salih amelle ilgili hiçbir gün, Allah yanında şu günler (Zilhicce’nin ilk on günün)den daha sevimli değildir.» Bunun üzerine denildi ki:
— Ya Resûlellah! Allah yolunda cihad da mı? Efendimiz cevap verdi:
— Evet, Allah yolunda cihad da.. Ancak canıyla, malıyla cihada çıktıktan sonra bunlardan hiçbiriyle dönmeyen kişinin (ameli) müstesna..
Câbir (R.A.)den yapılan rivayete göre, Resûlüllah (A.S.) Efendimiz şöyle buyurmuştur:
«Şüphesiz ki on gün, Zilhicce’nin on günüdür. Tek gün Arefe günüdür. Çift gün ise bayram günüdür.»
FECR SURESİ NEDEN İNDİRİLMİŞTİR?
İbn Abbas’a (R.A.) göre, Utbe b. Rabi’â, Umeyye b. Halef ve Ebû Hu-zayfe b. Muğîre adlı Mekke’nin azılı kâfirleri hakkında inmiştir.
Ancak âyetin açık delâleti ve siyak ile sibakı dikkate alınınca, az-cok Allah’ı bilen, ama nankörlük edip ilâhî takdirin tecellisinden habersiz olan her kişiyle yakından ilgili -olduğu rahatlıkla anlaşılmaktadır. Zira Hakk’ı red ve inkâr eden kâfir ne Cenâb-ı Hakk’ı tanır, ne de O’nun ikram ve lût-fundan söz eder. Ancak müşrik sıfatıyla anılan Mekke’li putperestlerin azda olsa Allah hakkında bir bilgileri vardı. Kur’ân’da yer yer bu hususa değinilmektedir. O bakımdan iniş sebebinde ismi geçen müşriklerin de böylesine çarpık bir inanca sahip bulundukları söylenebilir. Bu durumda âyetin iniş sebebi bir özellik arzediyorsa da delâleti genellik ifade etmektedir.
Böylece Cenâb-ı Hakk’ın kullarına bazan rızkı genişletmesi, bazan da belli ölçüde daraltması, sözü edilen nankörlerin inanç, teslimiyet, tevekkül ve rıza derecelerini açığa çıkarmaya ve âhirette ona göre karşılık takdir etmeye yönelik bir deneme ve sınavdır. Bunun için bu âyetleri izleyen âyetlerin başında «red» anlamına gelen «kellâ» edatı getirilerek gerçeğin o nankör şaşkınların anladığı veya düşündüğü gibi olmadığı açıklanıyor. Çünkü dünya hayatında denge ve düzeni bozan Allah değil, insanlardır. Hazırlanan kaynakları yeterince değerlendirmeyen veya onları yok yere heder eden kavim ve milletler bu fiilleriyle hem kendi rızıklarını daraltırlar, hem de geleceklerini sıkıntıya sokarlar. Ormanları kesip yok eden. şehir ve kasabaları beton yığını ve insan siloları haline getirenlerin düzenli yağmur beklemeleri anlamsız olur. Denizi kirletip ondaki canlıların yaşamasına imkân bırakmayanların deniz ürününden mahrum kalmalarından sadece kendilerini sorumlu tutmaları gerekmez mi?